98 Eregraf in Diepenveen
Dinsdag, de tiende september negentien vierenzeventig, ’s avonds om acht uur. Top keek naar het nieuws op de televisie. Dat was op beide netten. Er was weer veel oorlogsnieuws en politiek nieuws. Vaak ging hem dat het ene oor in, het andere uit. Hij kon later nauwelijks navertellen wat er in de wereld allemaal gebeurd was. Hij had ook altijd het gevoel daar helemaal buiten te staan. Hij was er niet door gegrepen. Maar vanavond ging hij plotseling recht overeind zitten. Hij hoorde plotseling de naam Salvador Allende.
Hij spitste de oren. Er werd verteld dat het ‘morgen’ een jaar geleden was dat in Chili een staatsgreep geweest was. Generaal Pinochet was net, in augustus, door president Allende tot chef-staf van het leger benoemd. Er zaten trouwens een aantal generaals in die regering. Meer dan tachtig jaar was Chili een democratie geweest. Al die tijd hadden de militairen zich koest gehouden, begreep Top. Er werden beelden van de staatsgreep getoond, bloederige beelden ook, Allende lag zwaar gehavend en tot bloedens verwond dood op de grond.
Er werd aan herinnerd dat de journalist Jan van der Putten tijdens die staatsgreep zich in Chili bevond, dus op dinsdag, de elfde september drieënzeventig. Hij zag met eigen ogen, hoe de democratie in Chili letterlijk weggevaagd werd. Er werd een beeld van ‘World Press Photo’ getoond. Salvador Allende stond er vriendelijk maar gestreng op met grote hoornen bril en zware grijzende snor. “Saluut Allende”, zei Top hardop, toen hij het beeld zag. Vorig jaar immers was de werkelijke gebeurtenis enigszins langs hem heen gegaan. Nu werd hij er hevig door gegrepen! Hij begon bijna te schreien, toen hij verdere beelden zag en hoorde welke verschrikkelijke taferelen zich afgespeeld hadden.
Die Allende kwam uit het verhaal naar voren als een ‘Vader des Vaderlands’. Hij had nooit geweten dat deze man in zijn regeerperiode zoveel voor de armen in Chili betekend had. En plotseling maakte een geweldige trots zich van hem meester! Niet over zichzelf, maar over de kennis die hij uit zijn collecteerperiode voor de ‘Emma Bloem’ overgehouden had, A. J. M. van der Sande, Ton. Zijn initialen zeiden dat hij van goed katholieke huize was, maar dat deed er voor een protestant als Top niet toe. Ook onder katholieken waren goede mensen! Dat laatste mocht hij natuurlijk niet denken, maar toch.
Toen hij, Top, een paar maanden geleden door de Driehoeksweg gewandeld was, om te kijken in het paardenbos waar hij graag wat springoefeningen met Rojan doen wilde, had hij het ontdekt, dat graf met de mooie kleine staande grafsteen. Naar hij nu begreep, was het een eregraf en de eer was hem gebracht door iemand die hem waardeerde als MENS met hoofdletters, zoals Top Wilhelmina waardeerde als MENS met kapitalen. Ton schatte waarschijnlijk Allende hoog als ‘Salvador’, nomen est omen, als ‘Verlosser’. Top schatte Wilhelmina hoog als ‘Behoedster’. Wat was het feitelijke verschil tussen hen? Was er wel verschil tussen ‘verlossen’ en ‘behoeden’? Dat was voer voor theologen! Daar kon hij zich niet mee bezig houden. Antonius, Ton, zijn naam was waarschijnlijk na de Kruistochten naar het westen gekomen, had als goed christen, gelovige, veel van beiden in zich. Dat moest wel! Hij moest gegrepen zijn door het leed in de wereld! Dat gold overigens ook voor zijn vrouw, Jos, die ook zeer sociaal bewogen door het leven ging. Dat meende Top tenminste.
Feitelijk ontmoetten zij en Tine en hij elkaar veel te weinig. Top vond dat hij veel van hen leren kon.
Het middelbaar onderwijs in Deventer moest gezegend zijn met zo’n docent Nederlands als Ton. Of zou hij weinig over zijn gevoelens praten met de leerlingen. Top wist het niet. Hij nam zich opnieuw voor Ton en Jos eens gauw op te zoeken!
In gedachten bracht hij een saluut aan Salvador, Wilhelmina, Ton en Jos.
