GDD LXXII Geliekvloers (Waterpas - Nèvenschikkend) Zinsverband
Het geliekvloerse verband kan in drieeën verdeeld worden: A. Kettingverband (Aneenschakelend verband), B. Tegenstellend verband, C. Eurzakelijk of Redengevend verband.
A. Kettingverband: Alle zinnen bint hierbie de schakels in een ketting. Ze griept mekäre an en vormt zoo een keten van mededelingen en/of vroagen: “Moder deej het huusholden, Vader was nöör de baas, de kinder zatten op schole, de zönne scheen en de poes zat döör in het zunneken … .” Disse zinnekes vormt een gewone ketting. Wiej neumt dit verband Gewoon Kettingverband. Butendat wordt nog onderscheiden Versterkend, Ranggevend (Rangschikkend), Verdelend Kettingverband.
Versterkend Verband: Jan letten nieet op; butendat zat hee te sloapen. – Zee was nieet enkeld mooi, möör ze muntten oke nog uut deur intelligentie.
Ranggevend Verband: Eerstens wil ik het nieet, tweedens mag ik het nieet, derdens kan ik het nieet en ik wil mien moder gin verdrieet doon! – Um te beginnen wördden Marietjen rood, toen wier zee blauw, döörnoa bärstten zee in lachen uut! (ook versterkend)
Verdelend Verband: Deels heb iej gelieke, deels kan ik het nieet met oe ens wèèn. – An de ene kante kon hee zich best met diee politiek verenigen, an de andere kante zat hee völs te väste an zien christelijke principes. Opemerkt dieent te worden dat ter verscheidene middelen bint um het kettingverband an te geven: lèèstekens (komma en puntkomma), voegwoorden (-en – noch), biewoorden (butendat, döörbie, deels enz.). Dat geldt oke veur de andere verbanden..
B. Tegenstellend Verband: Dit völt in vieren uut mekäre: Zuver Tegenstellend, Vervangend Tegenstellend, Beperkend of Toogevend Tegenstellend, Scheidend Tegenstellend.
Zuver Tegenstellend: Ik fietsten nöör Zutphend en (möör, doch) hee reej nöör Zwolle.à Ik fietsten nöör Zutphend, hee döörentegen nöör Zwolle. – Dut e het of dut e het nieet?!
Vervangend Tegenstellend: (Hee is ärm)à Zee is nieet ärm, nee, (möör) zee is steenrieke.
Beperkend of Toogevend Tegenstellend: (Too-egeven): Hee wil het nieet, möör hee dut het welà Hee wil het nieet; toch dut hee hetà Hee wil het nieet; ondertussen dut hee hetà Hee wil het nieet; èvenwels dut hee hetà Hee wol het nieet; toch deej hee het dan.
Scheidend Tegenstellend: Iej loat mien met rust; anders goa ik vort. – Of iej loat mien met rust, of ik goa vort.àà De tegenstellende voegwoorden bint möör, doch, of, en. De andere woorden bint biewoorden: toch, èvenwels, nee, enz..Eurzakelijk of Redengevend Verband: Hierbie dut zich het biezundere veur dat de eurzaak, reden, grond zowel in de eerste as wel in een volgende enkelvoldige zinne stoan kan. Diee zinne wordt in de veurbeelden onderstreept: Ik blieve thuus: het règent à Ik blieve thuus, want het règent. De auto slipten, vloag uut de bochte, kwam tegen een mure tót stilstand. Hee keek mien nooit meer an, want ik had hem dodelijk beledigd. De rechter gaf hem een paer moand cel: veur de vierde keer had hee al onder invloed erejen.
- Want - is een redengevend voegwoord; ook – en – dut as zoodoanig dienst; - döörumme – en – döördeur – bint biewoorden diee Redengevend Verband angeeft.