GDD Sterke Werkwoorden Klasse V - EE. I(ÈÈ) - A(AA) - EE(ÈÈ)-Ablaut
Klasse V: EE, I(ÈÈ) – A(AA) – EE(ÈÈ)-Ablaut:
Gotisch: mitan(uutspr. mittan) – Dèventers: mèten – Onbepoalde Wieze: mèten – Onvoltooid Deelwoord: mètend(e) – Voltooid Deelwoord: emèten – As bievoeglijk naamwoord gebruukt: gemèten – een gemèten ofstand – Stam van mèten: mèèt.
Tegenwoordige Tied Duratief: ik mète – iej mèèt (mèèt iej) – hee met – beiden mèèt – wiej mèèt (mèten(n) wiej) – iejluu mèèt – zeeluu mèèt.
Verleden Tied Duratief: ik mat(te) – iej mat(t)en – hee mat – beiden mat(t)en – wiej mat(t)en (mat(t)e(n) wiej – iejluu mat(t)en – zeeluu mat(t)en.De vorm in het tweevold is gelieke an diee in het meervold.
In de volgende veurbeelden wordt de vormen egeven van: Onbep. Wies – stam – 3de persoon enkelvold teg. tied – verl. tied enk. – verl. tied meerv. – volt. deelw.
Mèten – mèèt – met – mat – mat(t)en – emèten
Geven – geef – gef – gaf – gav(v)en – egeven
*Liggen – lig – lig – lag – lag(g)en – elègen
**Zieen – ziee – zut – zag – zag(g)en – ezieenZitten – zit – zit – zat – zat(t)en – ezèten
Lèzen – lèès – les – las – laz(z)en – elèzen
***Bidden – bid – bid – bad – baden – ebeden
****Wèzen – wèès – wes – was(wazze, wäre) – wazzen(wären) – ewest( oorspr. ewèzen)
Genèzen – genèès – genes(genèèst) – gena(s)(zze) – genaz(z)en – genèzen
Èten – èèt – et – at – at(t)en – egèten
Vergèten – vergèet – verget – vergat(t)en – vergèten
*Liggen – De 2de pers. enk. t.t. uutsprèken as ‘iej likt’ – ‘lig’ iej.
** Zieen – Got. Saihwan, uutspr. as segwan: dat verklöört de ‘- g – ‘ in zag
***Bidden – 3de pers. enk. t.t. hee bid (zonder –t) nöör analogie van hee lig – les – gef - wes.
****Dit ‘wèzen’ hef völle vormen en is butendat versterkt met vormen van andere werkwoorden. Döörumme volgt hier de hele vervoegeing. De perseunlijke veurnaamwoorden wordt vorteloaten.
Teg. Tied Dur. Enk.: 1. wèès – wèze – binne – bin. 2. wèèst – wèès – bint – bin. 3. wes – is. Tweev. en Meerv.: 1. wèèst – wèze(n) – bint – binne(n) . 2. wèèst – wèèst – bint.3. wèèst – wèèst – bint.
Verl. Tied Dur. Enk.: 1. wazze – was – wäre – waer. 2. wazzen – was – wären – waer.3. was - waer. Tweev. en Meerv.: 1. wäre(n) – wazze(n). 2. wären – wären – wazzen –wazzen. 3. wären – wären – wazzen – wazzen.Volt. deelw. ewest (gangbaer) – ewèzen (verolderd) – As bievoeglijk naamwoord: gewèzen – Een gewèzen schoolmeester.
Vergeliek ‘bin’ met het Engelse ‘to be’, ‘is’ met het Franse ‘est’.
Het Dèventers kent gin vormen van ‘zijn’; ‘het zij zoo’ is dus een leenuutdrukking.
Veurbeelden van het gebruuk van wèzen of wèèn: Ik wèze nieet lieef – Wèès iej oew vader ens behulpzaam – Hee wes wel de wiesten – Wèze wiej stille of nieet! – Iejluu wèèst allemoale rustig – Zullie wèèst egeenieet eerlijk
Ik wazze / wäre der zelluf bie – Waer iej soms nieet rieke? – Wöör waer hee dan? - Wiej wazzen / wären hen vissen.
