GDD XXIII Verkleinwoorden (Diminutieven)

Verkleinwoorden bint vormen van zelfstandige naamwoorden en andere woorden met een verkleiningsuutgang wöördeur iets als klein of gering veuresteld wördt. Het woord wöör een verkleiningsuutgang achter eplaatst wördt, hef de benaming grondwoord. De uutgang heet achtervoegsel of suffix.

In het Dèventers bint de diminutiefsuffixen –(es)ken en –(et)(p)(k)jen. In het meervold wördt dat –kes en –jes.  De klinkers a, aa, ò, ó, oo, oe, ou (au), oa wordt meestens ummeboagen töt ä (e), ae of öö, ö, u, öö, uu, ui. Der vindt gin umbuging of umlaut plaats bie de andere klinkers: e, i, u, ie, uu, eu, ui, ei, ee.

ä wördt meschiens e: kärre – kerretjen.

 Hier volgt dudelijke veurbeelden uut het Dèventers: grondwoord – verkleining enkelvold – meervold:Slabbe – slebbeken – slebbekes; todde – töddeken – töddekes; stof – stöfken – stöfkes; oge – eugken – eugkes; vroage – vröögken – vröögkes; prakke – preksken – prekskes; poale – pöölken (pööltjen) – pöölkes (pööltjes); balle – belleken – bellekes; raam – rèèmken – rèèmkes; zome – zeumken – zeumkes; doeme – duumken (duumpjen) – duumkes (duumpjes); hane – hööntjen (haantjen) – hööntjes (haantjes); bane – baantjen (bööntjen) – baantjes (bööntjes); krane – krööntjen – krööntjes; hijskrane – hijskrööntjen – hijskrööntjes; land – ländjen – ländjes; kante – käntjen – käntjes; tonne – tunneken – tunnekes; konte – kuntjen – kuntjes; boom – beumken (beumpjen) – beumkes (beumpjes); kanne – kenneken – kennekes; panne – penneken – pennekes; sloap – slööpken – slööpkes; proat – pröötjen – pröötjes; sloot – sleutjen – sleutjes; slot – slötjen – slötjes; latte – letjen – letjes; krat(te) – kretjen – kretjes; katte – ketjen – ketjes; matte – metjen – metjes; pad (wegje) – paadjen (pèèken) – paadjes (pèèkes); pauwe – puiwken – puiwkes; vrouwe – vruiwken – vruiwkes; touw – tuiwken – tuiwkes; doeve – duufken – duufkes; jasse – jesken – jeskes; keuning – keuninkjen – keuninkjes, denk an winterkeuninkjen. 

Woorden, eindigend op –t(d) kriegt as uutgang –jen: In het vleis zit een butjen; Teken is een rundjen.   

Vernederlandste vormen as jongetjen, raampjen, beumpjen komt helaas steeda meer veur. Zoo doot de sprèkers tekort an hun Nedersaksiche taal!

 In het Munsterland besteet nog een mooie vorm met umlaut: Pättkensfahren mit de fietse: het fietsen langes de pèèkes (weggekes). 

Ook andere woorden as zelfstandige naamwoorden kunt verkleind worden; ze wordt dan töt substantieven verheven: Möör – Ik hebbe èvenwels één möörtjen. Een – “Ma’k een keuksken”? “Nou, eentjen dan”.   

• Vorige
• Volgende