Wat een mensen! ... december 1944
Wat een mensen! Zelf zaten ze elkaar bij een kaarsje triest en verdrietig aan te kijken en ook nog hongerig, want mevrouw en mijnheer zouden zeker alleen leven van wat ze op de bon kregen en nog gaven ze weg wat ze zo goed gebruiken konden. Mijnheer Rispens was niet alleen een fijne dichter, hij was ook een fijn mens en zijn vrouw niet minder.
"Hoe kom jij aan die extra broden?" vroeg Moeder, toen hij thuis kwam.
"Mijnheer en mevrouw Rispens wilden ze niet hebben", zei Gerrit zacht. Hij keek Moeder aan en zag dat ze de tranen in de ogen kreeg.
"Arme mensen", zei ze, "onze Lieve Heer zal zeker goed voor hen zorgen." Daarmee was het gesprek voorbij.
Een paar dagen later was de tankgracht achter de 'Molenenk' klaar. Een groep mannen, opgepakt in Nijverdal, moesten hem afmaken. De scholen moesten in het Driekwartierslaantje 'aan het werk'. Dat was een eind verder sjouwen dan naar de 'Molenenk'. Je moest tot de handwijzer naar Diepenveen met 'Let op den Zijweg', ook wel 'de Tol' genoemd, en dan rechtdoor langs de Boxbergerweg. De eerste harde weg rechts was het Driekwartierslaantje. Nol en hij, Gerrit, liepen dat eind iedere morgen op de klompen. In het bos langs de laan moesten ze hout zagen.
De Ambachtsschool was er nu ook bij. Die hadden een kereltje bij zich, heel mager en met een brilletje, waar Gerrit zo aan zag dat er iets bijzonders mee was. Onder het zagen moest hij iedere keer naar hem kijken. Dat had dat mannetje al gauw in de gaten en hij kwam onder de schaft bij Gerrit zitten.
"Zie je wat bijzonders aan mij?" vroeg hij aan Gerrit.
"Ja, volgens mij ben je geen leraar van de Ambachtsschool", zei Gerrit, "je kijkt te schichtig en ik heb je nooit eerder gezien."
"Dat klopt", kreeg hij prompt als antwoord, "ik ben bij de Todt ondergedoken; ik ben onderwijzer, ik heet Van Berkel."
"Je moet niet zo zenuwachtig doen; dat loopt in de gaten", zei Gerrit.
"Ik zal er aan denken."
Wat zou die Van Berkel uitgevreten hebben? Was het een verzetsonderduiker of had hij niet naar Duitsland gewild? Gerrit was wel nieuwsgierig, maar hij wilde het toch niet weten. Veronderstel dat de man gepakt werd en zij ondervraagd werden, dan wist hij niet of hij wel zwijgen kon. Die moffen hadden smerige manieren om je aan de praat te krijgen. Dat had hij van veel kanten wel gehoord.
Toen het bosje aan het Driekwartierslaantje omgezaagd was, vielen de scholen uit elkaar. De leerlingen werd verdeeld over de groepen met grote kerels, die van alle kanten aangevoerd waren, zoals Nijverdal en Hellendoorn. Nol en Gerrit bleven bij elkaar. Ze moesten naar Wilp, wat meer dan een uur lopen was. Vanaf de Wilpse Klei kon je Deventer mooi zien liggen: de Deventer Toren, die hoog boven de stad uitstak, de graansilo's van Kappelle, de Nieuwe Verkeersbrug. Daar kon Gerrit uren naar kijken. Vers eten was er ook genoeg: op het land stonden nog de stronken met spruitjes, waar begin december 's morgens het ijs van de vorst opzat. Hij plukte ze, at er een stelletje bevroren op en deed de rest in de schoudertas voor tussen de middag.
Nog geen vijftig meter bij hen vandaan stond Duits afweergeschut. Dat moest vaak in aktie komen. Doordat de moffen haast geen jagers meer in de lucht hadden, werden de vrienden van Nederland alsmaar brutaler met hun bommenwerpers. Hun bedoeling was natuurlijk de bruggen te vernietigen. Tenminste, dat dacht Gerrit allemaal.
Op zondagmiddag 10 december was het ook weer raak. De moffen schoten wat ze konden, maar de bombardementen gingen door. De ene golf vliegtuigen na de ander kwam over. Gerrit zag hoe een stuk fietspad van de verkeersbrug weggeslagen werd, maar aan de spoorbrug kon hij niets zien. Hij zag wel ontploffingen op de Worp en Achter de Hoven. Toen ze 's middags om een uur of vijf naar de Zandweerd liepen, hoorden ze dat er slachtoffers gevallen waren.