Op de secretarie ... sept. 1942
> Categorie: Een Deventer jongen in oorlogstijd
Gepubliceerd: donderdag 15 oktober 2009
Op de secretarie zat een vriendelijke vent. "Zo, ben jij nu pas vijftien? Ik dacht dat je wel achttien was! Dat kon wel eens gevaarlijk voor je worden. Vooral als ze mensen willen oppakken. Heb jij soms bijzondere kenmerken, waardoor ze echt aan het persoonsbewijs kunnen zien dat jij jij bent?" "Ik heb een litteken aan mijn rechterwijsvinger, aan het topje", zei Gerrit. "Dat komt dan heel goed uit, want van dat topje moet ik net een vingerafdruk hebben op je persoonsbewijs", zei de ambtenaar, "Je kunt niet secuur genoeg zijn!" Hij pakte Gerrits rechter hand, nam de wijsvinger daarvan en drukte het topje rollend op een zwart inktkussen en daarna op het persoonsbewijs, waarna hij pasfoto en vingerafdruk verzegelde. "Klaar", zei hij. Gerrit liep naar huis alsof hij een bal van ijzer aan een ketting aan zijn been mee moest slepen. Het persoonsbewijs brandde hem in de zak.Gelukkig hoorde hij thuis goed nieuws: de moffen zaten in de puree bij Stalingrad en de Amerikanen begonnen Moffrika te bombarderen met Vliegende Forten, ‘Flying Fortress’, in augustus 1942. Dat waren viermotorige bommenwerpers. Misschien duurde de oorlog toch geen vijf jaar, wat zijn vader altijd beweerde. Ook nu weer, bij de 'Leugenbank'. Dat was niet de 'Leugenbank' bij de Schipbrug, nee, het was een groepje mannen, dat altijd 's avonds het verloop van de oorlog besprak aan de IJssel aan de Lagestraat, vlakbij het koelhuis van Linthorst. Het was net een staande vergadering. De vergadering begon niet eerder dan dat Kuijk er was, want die bracht altijd nieuws mee van de reis. "Daar komt ie", zeiden ze, als Vader er aan kwam. "Goed nieuws, deze keer, de moffen gaan verliezen." "Dan is het gauw afgelopen", zei iemand. "Reken er maar niet op", zei Vader. "Niet eerder dan in vijfenveertig." Vader had dat in boeken over de pyramiden gelezen. Ze geloofden hem. Hij had gezag. Op school had directeur Van Rossum plaats gemaakt voor een ander. Blijkbaar schaamde hij zich zo voor het optreden van de moffen tegen de Joden, dacht Gerrit, dat hij met stille trom vertrokken was. "Hij kon in Deventer niet wennen", ging een praatje. Anderen zeiden: "Zijn vrouw wil in Zwolle blijven." Gerrit zocht het in de schaamte. 't Was toch ook maar een mens. Misschien wilde hij wel weg bij de NSB. Ze kwamen in ieder geval van de regen in de drup. Voor hem in de plaats kwam er een vent, die nog veel erger was: Van der Werff. Ze zeiden dat hij uit Zeeland kwam, hij was ook leraar Nederlands en ... lid van de SS. Daar droeg hij de zwarte kleren van, haast dag in dag uit. Het was een grote kerel met een kop als een bulldog en een grote bek. Gerrit had absoluut geen ontzag voor hem.Het begon al bij de eerste les Nederlands. In uniform ging hij breeduit aan de leraarstafel zitten. Hij vroeg of ze al eens Letterkunde gehad hadden. Gerrit keek precies tegen zijn zwarte leren laarzen aan, die onder de tafel uitstaken, terwijl hijzelf haast geen schoenen meer aan de voeten had. Voor nieuwe had je een extra distributie-toewijzing nodig, die je aan moest vragen bij het distributiekantoor in de oude HBS in de Pontsteeg, en die toewijzing kwam maar niet, zodat hij bij een beetje regen al met kletsnatte voeten liep. Van der Werff leek Hollands welvaren en Gerrit werd zo mager als een lat. Ja, aardappelen kon hij genoeg eten, die haalden ze bij de boer, maar vet en vlees, sinaasappels en bananen, ho maar, de eerste twee kreeg je zelfs op de bon al haast niet meer, en de laatsten waren niet eens meer te koop. Moest je hem daar zien zitten, die smerige SS'er, een en al zelfvoldaanheid, hoewel de oorlog voor zijn vrienden niet zo best meer ging. Afijn, maar eens luisteren, wat die 'meneer' te vertellen had over Letterkunde. Van der Werff vroeg of ze wel eens van Heinric van Veldeke gehoord hadden. Niet? Dan was dat een gebrek aan hun Dietse opvoeding. Diets was Duits, moesten ze begrijpen. Heinric was een Limburger en schreef in de Duitse taal.
