Pinksteren was allang weer voorbij. Deventer was bezet en Nederland ook. De moffen stonden tot diep in Frankrijk. Moffen, Gerrit kon ze niet anders meer noemen, nadat ze Rotterdam plat gegooid hadden. Schandelijk vond hij dat. Grote smeerlappen waren het, allemaal. Maar voor hem had de oorlog nog geen verkeerde dingen opgeleverd. Integendeel, hij was geslaagd voor de Hogere Burger School, de HBS. Voor de Pinksteren had hij daarvoor al examen moeten doen. Dat was eigenlijk nog heel raar gegaan. Het schoolhoofd had hem er eerst niet voor willen opgeven, want hij vond Gerrit niet zo geschikt. Gerrit begreep dat niet helemaal, want met rekenen was hij heel goed en ontleden ging ook best. Met geschiedenis en aardrijkskunde had hij helemaal geen problemen. Misschien was het omdat hij altijd Deventers praatte. Zijn 'meneer', zoals ze een onderwijzer noemden, was zelf een beetje een kale kakkerd. Zijn vader was een doodgewone brievenbesteller geweest bij de posterijen in Deventer, net als Gerrits opa van moeders kant, maar dat wilde hij niet eens weten. Toch kon je aan de manier waarop hij Nederlands praatte duidelijk horen dat hij uit Deventer kwam, juist omdat hij het zo Hooghaarlemmerdijks wilde doen.
Gerrits vader had hem wel door, en als hij die kerel wel eens spreken moest, sprak hij expres Deventers en dan was meneer helemaal van de kaart. Gerrit had altijd het idee dat hij daarom de pik op hem had. Maar hij kon zich vergissen. Afijn, toen vergat meneer om Gerrit voor het examen op te geven; maar gelukkig had Gerrits vader al aan de directeur van de HBS gevraagd of hij een beurs voor Gerrit kon krijgen als Gerrit naar die school toeging. Dat kon. Vader hoefde geen schoolgeld te betalen en als Gerrit een zeven of meer gemiddeld haalde op het 'toelatingsexamen' kreeg hij de boeken in bruikleen van school. Toen vader dat was komen vragen, had de directeur Gerrit meteen voor dat toelatingsexamen ingeschreven.Op de morgen van het examen zat Gerrit gewoon in zijn eigen klas. Daar hing ook de telefoon. De bel ging over. Meneer nam de hoorn op. Toen werd hij bleek, hing gauw de hoorn weer op de haak en zei: "Gerrit, je moet vandaag exam’n doen voor de HBS. Ik heb wel een briefj’n gehad, maar ik wist niet dat je ook opgegev’n was.""Ik heb u anders wel gezegd dat u dat moest doen", zei Gerrit."Ja, maar ik heb het verget’n." Zodoende kon Gerrit toch naar het examen. Hij rende er naar toe. Van de Tabakswal naar de Burgersdijkstraat was gelukkig niet ver. Als je hard liep, was je er binnen tien minuten. De directeur stond al in de deur op hem te wachten. Later hoorde Gerrit pas dat die directeur een echte wiskundegeleerde was: Doctor Oene Bottema.Zijn examen ging voortreffelijk. Hij voelde dat hij bezig was te slagen. Maar of het een zeven gemiddeld zou worden? Een weekje of wat na Pinksteren wist hij het. Op een dinsdag moesten de 'kandidaten' om twaalf uur op de HBS komen. Er waren er vier van Gerrits school. Ze werden opgevangen in de hal van de school. De directeur kwam met een bundel papieren in de hand binnen. Eerst was het een verschrikkelijk lawaai. Maar hij hoefde van achter zijn donker-gerande brilleglazen alleen maar rond te kijken en het was doodstil. Zonder poespas deelde hij op alfabetische volgorde mee, wie er geslaagd waren: Van Beek,..... Essink, .... Toen hij bij de H was, werd Gerrit een beetje zenuwachtig. Nu was hij zo aan de beurt. Maar ... de K ging voorbij zonder dat hij genoemd was. Hij was dus gezakt. De vloer zakte onder hem vandaan. Vaag hoorde hij nog de stem van de directeur: "Van der Saag ..... en tenslotte nog die jongen, die bijna vergeten was, waardoor zijn leven misschien een heel andere loop gekregen zou hebben: Gerrit Kuijk ..." Gerrit wist niet hoe hij het had. Van de hel kwam hij ineens in de hemel. Hij kon zich niet inhouden en schreeuwde het uit. "Heuj, heuj, heuj!!!" schreeuwde hij. Ze keken allemaal naar hem. "Wat een gekke vent", dachten ze zeker. Op het gezicht van de directeur zag hij iets van een glimlach. Toen ging die verder alsof er niets aan de hand was.
