Akkevietjen
De hachee bracht me op het idee waar bij mijn weten nog geen Nederlandse taalgeschiedkundige op gekomen is. De dat-zit-zo-belevenis kwam boven bij die bouwplaats. Ik stond daar naar 'timmerluu' te kijken. Afwerking of voltooiing is vaak voor de fijne vakman. En een goede timmerman is een fijne vakman, vooral als hij een geoefende rechter- en een dito linkerhand heeft. Op een 'onhandige' plaats moest een timmerman een pen slaan. Hij wrong zijn rechterarm in allerlei bochten, maar hij kon de slag niet te pakken krijgen. Ik stond erbij en ik keek ernaar. Niets hielp hem, zelfs een godslasterlijke krachtterm niet. Toen riep hij: "Loat dee linkse jonge is komm'n; ik krieg' dit akkefietjen neet veur mekäre!" De linkse jongen kwam, zag en overwon met drie flinke klappen.
Altijd had ik 'Van Dale' nagepraat, hoewel met tegenzin: "Akkefietje is akkevietje. Jongelui, het is een verbastering uit het Latijn. 'Vietje' komt van 'vita'; dat is leven. 'Aqua vita' is levenswater of brandewijn. Als iemand een moeilijk klusje opgeknapt had, dronk hij daar met zijn opdrachtgever een 'neutje' op. Het kan ook zijn dat akkevietje afgeleid is van 'acuta vita' of 'scherp, fel leven'. Je moet er even bovenop zitten om de klus te klaren". Toch hield akkevietje me voortdurend, een beetje overdreven gezegd, bezig. Langzamerhand kwam ik op het goede spoor, namelijk toen ik het Deens 'akavet' zag, waarvan ik denk dat ik het moet uitspreken als 'asjawei'. Wij zouden dat spellen als 'achavei'. Op die lijn ging ik verder. Deens is sterk verwant met Angelsaksisch, dat ook weer verwant is aan Nedersaksisch. Ik vond in het Engels 'to achieve', volbrengen of presteren. Een akkevietje is een prestatie, dacht ik. Er wordt altijd gezegd: een mooi akkevietje, een moeilijk akkevietje. Ik hoor nog die wiskundeleraar tegen me zeggen: "Nu heb ik een mooi akkevietje voor je. Deze vierkantsvergelijking heeft volgens het antwoordenboekje één wortel; de tweede voldoet niet. Ik vind twee wortels! Dat is een karweitje voor jou". Ik mocht het werk van die docent dus 'afmaken, volvoeren'. Maar hoe kwam ik van 'achieve' op 'akkevie'?
Nog iets anders ging een rol spelen. Ik ontdekte dat een 'cavie' in Brussel een 'kroeg in een kelder' is. En ik kwam op de gedachte dat akkevietje zou kunnen komen van 'à cavie', in het Nederlands 'naar de kroeg', omdat er een moeilijk werkje geklaard is. Waarom 'akkevie' 'akkevietje' is geworden, is duidelijk. Een aardig 'wagentje' is immers ook de duurste auto!
Toen stond ik op die bouw bij die timmerlui. Ik hoorde 'akkevietje', ik zag dat het werk de man 'niet handigde', 'akavet', ik nam waar dat de linkse jongen de zaak voltooide, 'acheveerde', van het Franse 'achever' en plotseling rook ik een heerlijke, pittige, zurige, vleesgeur; ik rook ... hachee, ik rook gehakt vlees; mijn taalhuisje was voltooid, 'achevé', 'akkevee': hacher is hakken; achevé moet akkevee of akkevie geweest zijn. Ik bedenk maar wat. Hoe het ook zij, volgens mij komt akkevietjen van het Franse 'achevé', 'voltooid'. Door de vele Franse verbasteringen die in het Plat voorkomen, voel ik mij in mijn mening gesterkt. Ook door de betekenis van akkevietje, dat altijd een wel heel moeilijke klus is, lichamelijk of geestelijk, waardoor men zich heel onthand en onhandig voelen kan, staat mijn overtuiging als een huis dat ik een tijd geleden al voltooid had. Tegen het op papier zetten van de bouwtekening zag ik op. Woordtekenen blijft een moeilijk akkefietje voor me. Dat komt ook door de vele kamers die in deze woning zitten. Een kon ik er niet afbouwen, 'kavete' of 'kavietse'. Dat komt van het Latijnse 'cavus', Nederlands 'hol'. Een kavietse is een bouwval. Die bouw ik niet in mijn woordhuis. Ik wil er leven.