Nève
Het is nu heerlijk in de zon tegen het eind van de middag. Het heeft vandaag af en toe gegoten. Nu genieten we van de zon en de neefjes. Dat zijn niet onze kleinkinderen, neef betekent naast zoon van broer of zus ook kleinkind, maar de muggen. Neefje wordt in de Groningse contreien gebruikt in plaats van mug. Het woord hoort bij het Groningse dialect, waarin een mug overigens een vlieg is. In mijn dialect, dat van Salland en de Achterhoek, is 'neefje' als mug onbekend. Als ik het woord toch gebruik, heb ik het over een 'nèèfken', wat wel fout zal zijn, want het geeft verwarring met nèèfkes die bloedverwanten zijn, de zonen van mijn broers en zuster. Wat neefje nu met neefje te maken heeft en dat weer met nichtje, is voor mij al lang een vraag. De mug, het Groningse neefje, zal waarschijnlijk enkel maar gelijkluidend aan neefje, bloedverwant, kleinzoon, zijn.
Hoewel? Ik zie een zwelling op mijn huid. Ik ben te laat met het pletten van het neefje. De jeukgevende vloeistof is al gespoten. Ik denk dat het neefje mijn bloed nog niet gedronken heeft. Had het diertje wel gezogen, dan waren wij bloedbroeders geweest! Hij had mijn bloed gehad. Wij waren 'bloedverwanten' geweest, we waren met recht 'neefjes' van elkaar. Ik denk toch dat het zo niet zit. Ik vermoed dat 'neve' in neefje een nevenvorm is van 'nef, neb, sneb, snab, snavel'. De mug boort zijn scherpe, venijnige snaveltje in mijn lichaam. Zijn neefje moet het doen. Die naam is dus aan het hele diertje gegeven. Het is een constructie die aan een menselijk brein ontsproten is, op grond van een overwegend deel aan het dier. Ik zou veel voorbeelden van dit verschijnsel kunnen geven, maar ik heb geen zin daar over na te denken, wan ik ben met mijn neefje bezig.
Ik had veel ooms en tantes. De laatste tante, 'Tante Griet uut Zutphen', is onlangs op ruim 103-jarige leeftijd overleden. Zij kon zo leuk zeggen als ze mij aan iemand voorstelde "Dat is Gerrit, mien nève uut Diepenveen". Mijn Tante Anna, die op twee dagen na 102 jaar mocht worden, deed dat op dezelfde manier. Zij lieten weten dat ze hun neef mochten. Op die toon kun je namelijk nèèève uitspreken. Zij aaiden mij met deze rekking als het ware over de bol. Dat gaf mij altijd een gelukkig gevoel en nu ik er in gedachten mee bezig ben, krijg ik dat gevoel weer. Dat gevoel moeten mijn 'kozijns', neven en nichten, zonen en dochters van mijn ooms en tantes van de kant van mijn moeder, ook hebben, want zij hebben een familiebijeenkomst georganiseerd, een reünie zogezegd. Ik ga daar heen. Ik ben benieuwd.
Nève en nichte hebben dezelfde Latijnse oorsprong: nepos, neptis, stam nep. De p verschoof naar f, de pt naar ft, de ft naar cht. Zo ontstonden neve en nicht. Beide zijn het kleinkinderen en kinderen van broers of zusters. Daarom zou ik inderdaad mijn neven en nichten, de kinderen van mijn ooms en tantes kozijns moeten noemen, naar Frans voorbeeld: neveu, nièce naast cousin, cousine. In ons land maken wij dat onderscheid in 'benoeming' niet. Maar heb ik het over familieverhoudingen, dan moet ik dikwijls verklaren of die en die nu een zoon of dochter is van mijn broer of zus of van een oom of tante. In het laatste geval heb ik het immers over een kozijn. En als ik mijn neven en nichten ontmoet, zal ik voor de grap zeggen: "Beste kezien, wat bin ik bliej da'k oe zee!" Zul je ze raar zien kijken, zo van 'Daar heb je hem ook weer'. Nee, ik moet het maar laten. We kunnen beter gaan praten over onze ouders, want die zullen zeker over de tong gaan op deze bijeenkomst. En de nèven en nichten zullen vast nog vele herinneringen bij elkaar oproepen. Ik verheug me bij voorbaat.