Pinnefokse
Een vrek neumden ik as Dèventer jungesken altied een ‘pinne’. Ik wist wel nieet wat het woord veur geschiedenis had, möör ik had an het gezichte van mien moder wel ezieen dat ‘pinne’ een heel pejoratieve geveulsweerde had, toen zee zei: “Van diee vent krieg iej bie de Sunterkloascollecte väste niks, want het is een gierige pinne!” Het pleonastische van ‘gierige pinne’ deej mien het woord ‘pinne’ metene snappen.
Ik wete oke, wöörumme ik noe pas oaver ‘pinne’ en ‘pinnefokse’ schrieve: der komt in Nederland steeds meer duitendieeven bie. Iej vindt ze bie de banken, in de politiek, onder ärtsen – huusärtsen, zörgärtsen, specialisten -, in de woningbouwcorporaties, in de handel en goat zoo möör deur. Ik neume diee luu ‘pinnefoksen’, ‘Pinnefokse’ is een old Dèvernters woord, wat wel wat uutleg behooft. Loat mien bie het tweede deel beginnen: ‘fokse’. Het is verwant an het Duutse ‘Fuchs’ en het Engelse ‘fox’. Juust, dat is een ‘vos’ of ‘vosse’, vrogger in Dèventer een ‘fokse’. En wat veur een kleur hef een ‘fokse’? Gèèlbruun oftewel de kleur van gold. Een ‘foksen spie’ is meschiens noe nog in de ‘onderwereld’ een golden munt. Dat brengt mien op ‘spie’. Wöör is ‘spie’ van ofkomstig? Het is een ander woord veur ‘pin’ of ‘pinne’, wat oorspronkelijk een pen was diee ergens insloegen um de rèkeningen van oew schuldenaers op te prikken! Een pinnefokse is dus een geldbinnenhaler van de boavenste planke, diee altied veur gold geet, zooas sporters bie kampioenschappen en hee of zee is nieet tevrèden veur en aleer de laatste centen uut de gemeenschap binnenehärkt bint.
Duitendieeven bint al jören gin mensen meer uut de maffia in Nederland. Ze werkt oapen en bloot in de boavenwereld en ze geeft al hun handelen een schien van rechtschoapenheid. Möör pinnefoksen bint gin makke kuddedieren, gin schoapen, möör loze vossen, diee vrogger bie nacht en ontiej hun werk dejen, möör noe hun werk doot bie daglicht, wat hun ärbeid feitelijk nieet verdragen kan. En döör goade wiej noe mee gangs!
Pinnefoksen bint geldwolven. Wolven in schoapskleren bint het dus, sluwe vossen, diee oe geld al eroofd hebt, veurda’j weet dat het rovers bint. Iej zollen denken dat ze enkeld in spreukskes van ‘Moder de Gans’ veur zollen kommen, as prins, keuniginne, stiefmoder, weerwolf of zoo. Ik mot onmiddellijk toogeven dat vorsten en vorstinnen en adellijke hanzen der wel onder zit, möör de meesten van hun bint ‘brave burgerborsten’, mannen dus, diee hun eigen boaven alles en allen verhèven acht. Ik goa ze oe nieet neumen, ik kieke wel uut, möör a’j met mien meegoat, za’k ze oe met de neuze anwiezen, want het is een kwestie van opsnoeven en de lucht van ‘vee’ of ‘pecunia’ in de neuze kriegen, van slachtvee dus!
Het gekke is dat van pinnefoksen de centen nooit meer te achterhalen bint. Ze hebt ter een handjen van hun kapitaal te loaten ‘verdampen’. Dat is een eufemisme van ‘in rook te loaten opgoan’. En dat gebeurt as volgt: der wordt ter ene met een ‘onderzeeër’ ezocht. De centen wordt ‘inescheept’ en ‘vortesluusd’ nöör ‘oapen water’. Döör ‘duk’ het onder. Joa, iej heurt en lèèst het goed: “Duck” kump teran te passe, onze Dagobert Duck, diee brave bankier wöörvan wiej allemoale de nèèfkes en nichkes bint, diee der nöör kieken meugt en der oaver meugt lèzen zonder …. der van mee te genieeten! Ik hoape da’j, brave lèzer, het beeld deurzieet! Dagobert hef een oldboysnetwork van jonges veural, wöörof iej de namen nooit van te heuren kriegt, oke nieet van mien, want ik kieke wel uut: veur iej het weet, bi’j een klokkelujer, ook al weet iej precies wöör of de klèpel hangt.
Pinnen modde wiej allemoale vandage an de dag, möör ze maakt het ons steeds meujlijker pinplèètskes te bereiken en met ons meen ik de olderen. Zollen ze ons op diee maniere uutklejen willen veur azze wiej nöör bedde goat? Iej zollen het hoaste denken.
Afijn, een paer pinnefoksen hebt ze noe te pakken, denk ik, en stevig, in de schobben. Afrossen as de peerden wöör ze op egokt hebt! Wordt ze ‘glanzend schone’ van!
