GDD LXVI Veurwerpen - Liejend, Ondergoand, Direct, Passief Veurwerp
Veurwerpen of Objecten bint zinsdelen, wöör umhen, veur wiee of wöördeur het gedoo van de dooner gebeurt.
Ze bint te verdelen in:
Ondergoand, liejend, direct of passief veurwerp,
Belanghebbend of meewerkend veurwerp,
Eurzakelijk veurwerp (vake an te duden met de name Veurzetselveurwerp en soms met de name Tweedenaamvalsveurwerp of Genitiefobject).
Ondergoand, liejend, direct, passief veurwerp:
Dit veurwerp is direct betrokken bie het Gedoo. Het ondergeet het gedoo “in handen van” de Dooner:
Ik atte een appeltjen. Wat at ik? à een appeltjenà Ondergoande vorm: Een appeltjen wördt deur mien egèten.
Broos Seemann schreef een brieefwisseling in het Dèventers. Wat schreef Broos Seemann?à een brieefwisseling in het Dèventersà Liejende vorm: Een brieefwisseling in het Dèventers wier deur Broos Seemann eschreven.
Ik hebbe (bezitte) een euro. Wat bezit (heb) ik?à een euroà Passieve vorm: Een euro wördt deur mien bezeten (ehad).à “Een euro wördt deur mien ehad” zeg gin mense; döörumme kunne wiej een euro bèteder direct veurwerp neumen.
Ze vangt tegenswoordig een bult vis in de Noordzee.à Wat vangt ze? Een bult vis. Het zal wel dudelijk wèzen dat in ‘een bult vis’ de letterlijk liejende veurwerpen de vissen bint en dadde wiej dus echt taalkundig-wiskundig de zinnen bekiekt.
De Ondergoande of Liejende Vorm is in GDD XXXIX an de orde ewest, dus hier enkeld wat veurbeelden:
Ze hebt de hele supermärkt vernieeld.à De hele supermärkt is vernieeld (eworden).
De politie nam hem in hechtenis.à Hee is deur de politie in hechtenis enommen.
In de liejende zinnen zit in dit geval een verschil: De hele supermärkt is vernieeld (eworden).à Disse liejende zinne mist een actief veurwerp.Hee is deur de politie in hechtenis enommen.à deur de politie – actief veurwerp.
Der bint oke Veurlopige Liejende Veurwerpen: Ik heb het oe wel ezegd, dat hee nieet kommen zol.à het – Veurlopig Liejend Veurwerp; dat hee nieet kommen zol – Liejende Veurwerpszinne.
Dat hebbe wiej hem egeven, diee stapel boken döör in de hook.à Dat – Veurlopig Liejend Veurwerp; diee stapel boken döör in de hook – Liejend Veurwerp.
