GDD LII Werkwoorden - causaliteit - idicatief - conj. - imp. - adh. - onpers.
Der bint zelfstandige werkwoorden diee as hulpwerkwoorden dienst doot, bieveurbeeld doon en loaten. Het bint dan vereurzakende hulpwerkwoorden of hulpwerkwoorden van causaliteit.
Veurbeelden:
Ik liete hem vallen – Ik deej hem vallen. Hee deej mien strukelen. Zee deej haer kindjen stikken.
Der bint zelfstandige werkwoorden diee het Vereurzaken of de causaliteit deur ablaut in huneigen hebt:
vellen: een boom vellen – een boom doon vallen; leggen: op de toafel leggen – op de toafel doon liggen; zetten: op het peerd zetten – op het peerd doon zitten; drenken: een veulen drenken – een veulen loaten drinken.
Vier Wiezen: Oke in het Nedersaksisch wordt as in het Nederlands de volgende Wiezen gebruukt; in het Dèventers de Anteunende Wieze (indicatief) as in het Nederlands, de Anveugende Wieze (conjunctief) vake, de Gebieedende Wieze (imperatief) meschiens nog meer.
Anteunende Wieze: ik lope hier al een uur – ik stonne hier veur niks – zee gavven gin sjoeche.
Anveugende Wieze: da’j meugt stoppen met roken (wens) – hale oe de duvel (wense) – drage wiej hem samen nöör huus (ansporing). Dat laatste lig’ al heel dichte bie de imperatief.
Gebieedende Wieze: (bevel) Geef acht! – Hold (bevel) döör mee op – Vertelt het nieet verder (road).
Ansporende Wieze: Een echte Nedersaksische woordorde is de volgenden: Goa wiej verder met onze reize (noa een stop onderweg) – Nemme wiej an dat iej gelieke hebt (in een discussie) – Kump e bie mien, zeg e dat ik mien der nieet mee bemeujen mosse (bie een roddeltjen oaver een derden). Dit alles in plaatse van: Loa we goan – Loa we annemmen – Hee kump – zei hee.
Disse maniere van zeggen wördt adhortatief eneumd (ansporingsvorm). Bie ‘Kump e bie mien’ völt dalijk op dat het döör enkeld um de vorm geet, van ansporing is gin sprake.
In het Dèventers komt völle onperseunlijke werkwoorden veur diee een löög of loos onderwerp bie zich hebt:
règenen – het règent; winteren - het wintert; sneeuwen – het sneeuwt; vrieezen – het vru(ö)s; zeumeren – het zeumert; dooien – het dooit; ik ziee het règenen – ik ziee dat het règent; ik heure het weit; ik veule het tochten – ik veule dat het tocht.
Vergeliek disse veurbeelden met Standaard Nederlandse.
