Pionnen onder de Preekstoel 3
Ik citeer: “De emancipatie, dat is verlossing uit de slavernij en lijfeigenschap, speciaal die van vrouwen, die totaal ondergeschikt zijn aan de mannen in onze maatschappij, kan en mag slechts bereikt worden met legale – wettelijke – middelen, welke immers door recht en orde tot de beoogde doelen leiden. De Overheid geeft daarin zelf het voorbeeld door in al haar taken vrouwen toe te laten tegen eenzelfde honorering als de man”. Is de A.I.V.D. een overheidsinstelling? Laat zij vrouwen toe? Zijn deze dames gerechtigd met legale middelen tot hun doel te komen? Mochten zij in het belang van hun dienst U arresteren? U hoeft deze vragen niet te beantwoorden. Ze zijn oratorisch, dat begrijpt U”.
De Vree was verstomd. Hij voelde dat de redenering ergens niet klopte, maar hij wist niet wat.
Triest keek hij door zijn grote brillenglazen langs zijn lange bruine baard naar beneden. Verslagen was hij, maar nog steeds was het hele gebeuren raadselachtig, droombeeldig, onnatuurlijk: twee vrij jonge dames, gehuwd, lid van de A.I.V.D., een met een pistool, die hem echt vriendelijk glimlachend aankeken. De lachende stilte maakte hem warempel rustig. Nu pas merkte hij op dat ze gestopt waren, dat de binnenverlichting brandde, dat de motor niet meer reutelde. Hij keek door de zijraampjes naar buiten, zag dat ze in een buitenwijk van een stad stonden, aan de ene zijde weilanden met dromerige donkere koeienstandbeelden, aan de andere hoge lantaarns met rijen huizen daarachter; op het trottoir naast de auto een telefooncel.“Komt U een beetje tot rust?” vroeg Quirina.Hij knikte bevestigend.“Hoe laat is het eigenlijk?” vroeg hij, op zijn horloge kijkend.“Vijf voor tien”, hoorde hij zichzelf antwoorden. “Ada zit nu zeker al langer dan een half uur te wachten”.“Ada kan eeuwig op U wachten, professor, want U komt daar niet terug”, schuchterde Lina.Een panische angst maakte zich van hem meester, het was of zijn keel dichtgeknepen werd.“Ik kom daar niet terug?” herhaalde hij fluisterend. “Betekent dat, dat ik mijn werk niet af zal kunnen maken? Bent U werkelijk van plan me te verhinderen mijn experimenten voort te zetten? Wilt U me soms van mijn leven beroven?”“Nee, professor, U begrijpt Lina verkeerd. Of beter, ze zegt het niet helemaal goed. Trouwens, het is ook erg moeilijk het duidelijker te formuleren. Ik zal proberen U uit te leggen wat het “daar niet terugkeren” inhoudt. Maar nogmaals, het is niet gemakkelijk”.Quirina aarzelde enkele seconden. Toen ging ze, handgebarend, verder; het pistool was allang niet meer op De Vree gericht, maar hij merkte het niet.“Kijk … , U bent niet meer … , dat klinkt raar, maar het is waar .. , U bent een ander dan U was … , begrijpt U?” – Hij schudde dat hij het niet begreep - .“Dan geef ik U als voorbeeld het rollenspel. U hebt dat als een uitstekend emancipatiemiddel gezien. “Speel”, zei U in het college daarover, “Laat alle remmen los en het innerlijk barst de mond uit. Als je het gevoel gekregen hebt dat je op deze wijze vrij geworden bent, speel dan wie je wilt zijn tot je het bent, tot het nieuwe IK het tweede IK geworden is, het tweede IK jezelf is en je oude IK het andere, het vreemde. Overwin zo je minderwaardigheidsgevoelens”. Wij, Uw studenten, ontdekten meer en meer dat Uw eigen leven een rollenspel was dat U niet meer als spel herkende. Een rollenspel dat niet meer door de spelers als zodanig herkend wordt, maakt zienden blind, horenden doof, wetenschappers tot idioten … . Zo werd U, professor, tot de vakidioot die nu bij ons zit.Het object werd voor U belangrijker dan de persoonlijkheid, emancipatie meer dan de geëmancipeerde, de Idee verheven boven de Mens, en vooral dat laatste is gevaarlijk voor onze maatschappij. U komt in Uw landhuis niet terug. Een ander zal Uw plaats innemen en toch zult U dat zijn!”
De Vree begreep er helemaal niets van, keek afwisselend beide dames vragend aan, wist inmiddels stellig dat zij twee van zijn studenten waren.
