Doedeltjen 15 febr. 2010
Op de samenkomst van de ‘Dialectkringe Salland en Oost-Veluwe’ op zoaterdag de zesden februäri tweeduzendtiene kreeg ik van een goeie vrindinne een knipsel in de handen edrukt. Zwier Boer, heel bekend bie Diepenveners deur zien rubriek ‘Uut de olde deuze’ in ‘Het Open Venster’ had een stuksken oaver ene Doedeltjen uut ‘Dèventer vrogger en noe’ samenevat en dat in een of ander blaadjen epubliceerd. Ik geve dat stuksken, vertaald in het Dèventers, hier weer, met dank an de heer Boer en mien dialectvrindinne.
Een bekend Dèventer stadstype, diee in september 1921 oaverleed, was Doedeltjen, Hendrik Lichtenberg. Een bewègelijk en druk menneken diee bie ärrem en rieke in Dèventer wel een pötjen brèken kon met zien onschuldige grepkes. Hee was een echte kletsmeier en hee proatten zoo vlugge dat hee vake oaver zien eigen woorden strukelden. Hee maakten dat dan möör weer goed met ‘Foi toch, foi toch’. Den Iesselt was alles veur hem. Iej konden disse visser vake vinden op disse rivier met zien wrakke reujboot. ‘Het water is het mooiste wat onzen Lieeve Heer uutevonden hef’, zei hee altied en dan nam hee zien pette van de kop bie het neumen van den Allerheugsten. ‘Water is oaveral goed veur, behalve in een boddel’, vond hee. Van dat kleine glèèsken was hee oke een lieefhebber; een boddel kwam een olde visser wel too, vond Doedeltjen. Hee mot oke meerdere keren mensen ered hebben van de verdrinkingsdood. Hee wier beloond met de medalje ‘Menslievend Hulpbetoon’. Disse medalje droeg hee bieveurbeeld op Koniginnedag. Hee had dan een oranjelint op zien pette en een oranje sjerp um zien lichaam. Hee was een echte Oranjeklante. A’j hem döörmee ploagden, kon hee echt hellig worden. Een van zien meesterstukken was kopstoan. Hee deej dat meestens op Koniginnedag veur de Soos op de Poot. As e dat weer volbracht had, zei hee: “Ja, ja, en dat veur een man veurbie de tachtig! Foi, foi toch”, en döörnoa ging hee met de pette rond bie de heren diee bie de Soos op het terras zatten. Dat lèverden altied een aerdig centjen op. Het café op de hook van de Walstroate en de Brink is nöör hem eneumd: ‘De Doedel’.
Zwier Boer hef een kopie loaten ofdrukken van een foto van Doedeltjen in zien boot met een zwärt colbert an wöörop meugelijk zien onderscheiding. Op zien märkante beböörde kop steet een Napoleonssteek, zon drieekante steek oaverdwärs. Mien dut dat denken an de honderdjörige viering van het bestoan van het ‘Koninkrijk der Nederlanden’ in 1913. Meschiens was Doedeltjen in de allegorische optocht toen wel uutedost as Napoleon en hef hee de steek eholden. Iej kunt nieet weten!
Zien biename kump vaste nieet van ‘doedel’ in de betekenis van ‘sufferd’ of ‘sloapkop’. As ik lèze dat hee vake oaver zien woorden strukelden, dan denk ik meer an ‘doedelen’ in de betekenis van ‘anstoten’, ‘stotteren’, ‘strukkelen’. Een ‘Jan Doedel’ gef goed weer wat ‘doedelen’ inhöldt: een schaatser bieveurbeeld diee deurlopend oaver zien eigen benen strukelden, döörvan zeiden wiej as jonges “Wat een Jan Doedel”.
Uut de verhalen van mien olders en andere Dèventersen kump altied een beeld van Doedeltjen nöör veurten as tragisch-komische strukelaer en dukelaer deur het lèven. Ik kan dat natuurlijk helemoale mis hebben.
Zeker is wel dat zien biename niks te maken hef met ‘doedelzak’. ‘Doedel’ in diee muziekpiepe kump uut Oost-Europa en hef met ‘fluiten’ te maken.
Doedeltjen: zien name wördt altied nog met ere en een glimlach eneumd.