Zuugpapier
> Categorie: Columns Deventer Dagblad
Gepubliceerd: zondag 21 juni 2009
"Opa, kijk is?" Mijn kleindochter houdt me een verbouwde schoenendoos onder de neus, want opa zit te lezen, en dan is hij in gedachten. Waar de deksel zat, zit nu een stuk rood vliegerpapier, zodat het licht in de deuze kan vallen. Natuurlijk begrijp ik meteen de bedoeling, want als kind heb ik ze zelf gemaakt, kijkdozen of kiekdeuzen. Ik kijk door het gat aan een korte zijde van de doos en ik zie een aardig tafereeltje van grote en kleine personenplaatjes die in een wirwar achter en door elkaar geplaatst zijn, als lopen ze op een Drentse brink met bomen. Het ene oog houd ik angstvallig dichtgeknepen, om mij niets te laten ontgaan."Wat mooiii!" rek ik dan. "Mamma, opa vindt het ook mooi!" roept Emma vol vuur. Mijn gedachten gaan naar vroeger, naar toen ikzelf met 'de kiekdeuze bezig wäre. Ik vriege an mien moder een olde schoondeuze en ik zoch' een stuk zuugpapier'. Dan haalde ik de 'gluton' uit mijn vaders bureau, waarmee hij de stalen in het zijde-monsterboek plakte. Mijn vader zat in de textielbranche, het zogenoemde 'kleinvak': naai- en borduurzijde, katoen, wol, andere garens, knopen en nog meer. Met een 'Gütermann's naaizijde-schaartje' knipte ik een rond gat in de voorkant van de doos. In de achterkant knipte ik venstertjes. Het zuugpapier, nu vaak vliegerpapier genoemd, plakte ik aan de buitenkant van de doos op het raam met spijltjes. Bovenop, waar normaal de deksel zit, gebeurde nog niets, want ik moest werkruimte hebben. Ik zocht plaatjes bij elkaar, kleurenplaatjes waren er nog niet veel, knipte ze zo uit, dat het net echte mensen, dieren en dingen waren, en plakte die op dun karton, waar ik een voetje aan boog, zodat de figuren konden staan. De voetjes plakte ik op de bodem van de doos. Nu het zuugpapier over de bovenopening geplakt, en 'de kiekdeuze was klöör'. Ik maakte natuurlijk veel rommel bij dat werk, maar ruimde alles netjes op. Moeder mocht als eerste in de doos kijken en "Wat mooiii!" rekte ze. Trots was ik.Zuugpapier. Waar komt dat woord vandaan? Omdat behalve vliegerpapier dun vloeipapier ook zuugpapier genoemd wordt, ben ik geneigd van vloeipapier uit te gaan. Wat vloeit zuigen we vaak op, zeker als het over de tafel gaat. Sugen of soegen komt in de Middeleeuwen al voor. De woorden zuigen, zugen, zogen, komen van een oeroude stam, die we ook in zeug, vrouwelijk varken, dat haar biggen laat zuigen, aantreffen. In het Oudsaksisch is zuigen 'sugan'. In het latijn ben ik 'sucus', ‘sap' tegengekomen. Ik weet dus zeker dat zuigen uit het Indogermaans stamt.Maar als zuug van zugen of zuigen stamt, zou zuug met een heel lange uu uitgesproken moeten worden. De uu is echter kort. Ik vind dat dat niet kan! Of zou het zo zijn dat zuug komt van de derde persoon enkelvoud tegenwoordige tijd van zugen: hee, zee, het zug? Dat de oorspronkelijke uitspraak 'zugpapier' was .. ?Inmiddels stoort mijn kleindochter me in mijn gedachten. "Opa, oma zegt dat jij vroeger veel vliegers maakte. Is dat zo?" "Ja, dat is zo. Bij ons aan de overkant was een timmerfabriek; daar haalden wij hele dunne vliegerlatjes. Met garen bonden wij twee latjes tot een kruis; draad om de buitenkant; met stijfsel plakten we krantenpapier om de omtrek en ... klaar!" "Waarom krantenpapier?" "Wij hadden geen zuugpapier bij de hand", zeg ik. Ze kijkt me niet begrijpend aan. "Zuugpapier is vliegerpapier", zeg ik. "Dat weet ik ook wel; dat heb je al verteld". Dan vertel ik haar dat ik geen geld had voor zuugpapier, toen. "Maar, mijn vader, jouw overgrootvader, die kon vliegers maken, zo groot als jouw vader. En die gebruikte verschillende kleuren zuugpapier voor één vlieger!" Ze zuigt mijn woorden op.
