Sukela
"Ik mos' bie dee mens'n wèèn. Kon ik weet'n dat door een kinderpetiegien gangs was. Ik viele met mien neuze in de botter, of lieever in de sukkela. In een huekien van de kamer zat een wichien, van twee zo ongeveer, met een reep te speulen. zee had al heel wat zilverpepier derof escheurd. Noe kneep zee met heur breujerige hendjes is flink in de sukkela. 't Was net een reclame veur een wasmiddel. Ik begon te lach'n, te lach'n; ik dache da'k derin bleve ... ". Wij, gasten in het 'Hof van Salland', lachten met hem mee. "Zei iej noe feitelijk sukkela of sukela", vroeg ik hem. "Bie ons zekt ze teeg'n chocola altied sukkela", antwoordde hij. "Woor is bie ons, chez nous," vroeg ik. "Onder Teuge, an gunne kante van 'n Iessel", was 't antwoord. Inmiddels had ik wel gehoord dat zijn -u- toch meer naar de -uu- ging. Maar wat deed het ertoe. Chocola is een zoete lekkernij met melk klaar gemaakt. Ik zou vast wel kunnen nagaan of het nog iets met het Spaanse chocolate, ons chocolade, te maken had. Onderwijl, onderdoems, laat ik het kleine wicht wel met de reep smeren en knoeien. Thuisgekomen zoek ik het dadelijk uit. En jawel, chocola is ontstaan uit chocolade. Chocolade is een drank onder andere uit cacao. Chocolade komt van het zeventiende-eeuwse chocolate, dat is Spaans. En dat is ontstaan uit een in het Indiaans voorkomend woord: chocolatl, waarin latl water betekent. Die taal is het Nahuatl, dat gesproken wordt door de Indianen in Noord- en Midden-Amerika. Die taal wordt ook wel aangeduid met de naam Azteeks.
En dan ben ik plotseling weer in het 'Hof van Salland'. Ik hoor die man van de Oost-Veluwe weer vertellen en ik zie weer een meisje spelen met een reep sukela. Maar ze draagt nu Indiaanse kledij en de bruine vlekken geven aan die 'outfit' een apart 'cachet'. En ik besef in een flits dat vele talen op een of andere wijze wereldtalen geworden zijn. En dat al duizenden jaren achtereen die talen elkaar beïnvloeden, zodat het bij onderzoek wel lijken moet, dat zij uit slechts enkele oertalen voortkomen. En ik weet ineens dat een theorie van enkele oertalen een onzinnige theorie is, want als de Nedersaks spreekt, maakt hij taal; als de Indiaan spreekt, maakt hij taal. En hij is ook zij. Taal wordt individueel gemaakt. Chocola, sukerla, sukela, sukkela, het zijn smakelijke zoete woorden geuit door mensen die altijd hun eigen taal beleven.
Suker, suiker, heeft een pracht geschiedenis als zoetstof achter zich. In het Frans sucre, Italiaans zucchero, Arabisch sukkar, Perzisch shekar, Oudindisch sarkara. Overal stel ik me kinderen voor die met zoete zaken als chocolade zitten te spelen en ik geniet. Ook al is choco door verbastering suke(r) geworden, de zoetheid en smaak van het lekkere is gebleven. Daar doet geen woordgeschiedenis wat aan. Het water loopt me in de mond. Ik ga naar de kamerkast. A en G moeten er nog liggen, beide in melkchocola. Ik breek een poot van de A, tot zijn middel. De andere poot breek ik er ook af. Die is voor A, als zij straks thuiskomt. Met een scherp mes snijd ik mijn poot in drie stukjes. Een voor een zuig ik de partjes naar binnen. Af en toe sluit ik de ogen. Ik geniet. Ik hoor de voordeur, dan de kamerdeur. Vader komt binnen. "Ik hebbe nog wat mee-ebracht van de reize, sukela van Kwatta". Dat ik dat tafereel nu pas voor me zie. Daardoor wist ik dat de uitspraak 'sukela' was en geen 'sukkela'. Vader gebruikte het woord in de dertiger jaren tegen ons, zijn kinderen. Wat heb ik toch een schat aan taalervaring van mijn ouders opgedaan. Zij zijn het fundament waarop mijn taalhuis gebouwd is. Ik begin een speeltuinwijsje te neuriën en ik denk erbij: 'Of en too gaf onze Va ons een repe sukela ... '.
