Kibbe
Als we de binnenstad doorwandelen, komen we Willy tegen. Die moet ik nu juist even hebben. Ik moet hem nog bedanken voor zijn reactie op 'Kruud', dat onlangs gepubliceerd is. Hij heeft een stukje gekopieerd en bij ons in de brievenbus gedaan: In den Cruydhof. Het is van de hand van C. Wilkeshuis, en in de vijftiger jaren gepubliceerd in een kerstboekje dat Willy's broer, Jo, als zieke militair liggend in 'Oog in Al' in Utrecht, ontving. Willy vertelt dat mij nu ik hem ontmoet. Ik vertel hem dat ikzelf eind veertiger jaren in 'Oog in Al' gelegen heb. Wat een toeval! Met mijn gedachten bij dat Centrale Militaire Hospitaal en erover pratend met mijn vrouw wandel ik verder.
Thuisgekomen grijp ik de omslag waarin Willy 'In den Cruydhof' heeft vervoerd. Ik lees hardop: 'Veur Gerrit Kuijk - nöör anleiding van oew stuksken van veurige wèke! - afz. Willy H.' Dat is nog eens een taalvriend! Hij reikt je de verhalen aan en _ hij waardeert je. Of beter nog, hij laat je in je eigenwaarde! Dat doet hij op deze manier ook met mijnheer Wilkeshuis, al onderwijzer en verhalenverteller aan de Noorderschool in Deventer, toen ik nog een jungesken was. Hij schreef 'De gekroonde stokvis', een verhaal uit de Hanzetijd. De tweede druk ervan werd in 1963 uitgegeven bij Van Goor in Den Haag. Het is een jeugdboek van 168 pagina's. Hoe ik dat weet? Van internet www. obdeventer.nl, de Openbare Bibliotheken van de gemeente Deventer. Die gemeente en dus die bibliotheek staat onder mijn 'favorieten' van internet. Een 'aanradertje' in meer betekenissen voor computergebruikers, je 'radvaart' op internet de wereld door!
Dan ineens doet stokvis mij aan kibbe en kub denken. Een kub is een fuik, waarmee vis gevangen wordt. Een cubbe was heel vroeger niet enkel dat. Het was en is tevens een tenen of rieten mand, waarin vis of turf of hout vervoerd werd. Het woord 'kibbe' of 'kip' wordt er nog wel voor gebruikt. In het Saksenland is een kubbe een rieten dak op een boerderij bijvoorbeeld. Een kubbinge is een Oudsaksische boerderijstal. Paarden die in het veen moesten werken, kregen vroeger kufs aan. Een kuf is een schoen van stro die wegzakken in het moeras moest voorkomen, heb ik me laten vertellen.
In Deventer en omgeving heeft kibbe een eigen betekenis gekregen. Iedereen weet dat stokvis gedroogde kabeljauw is. Ik heb wel echte stokvissen gezien. Ze zijn plat, kurkdroog en licht van gewicht. Ze konden dus in grote hoeveelheden per schip vervoerd worden. Volgens het 'Woordenboek van het Deventer Dialect' is een kibbe stokvis een bos stokvis van vijftig pond. Welke ponden dat zijn, wordt niet vermeld. Vandaar dat in dat woordenboek achter 'kibbe' eerst staat 'bepaalde hoeveelheid'. Zo werd dus de Saksische kubbe, het rieten dak, een Sallandse kibbe, een bepaalde hoeveelheid. Ik herinner me plotseling dat een kibbe ook een tenen band of hoepel is waaraan men de stokvis bevestigde voor de verkoop. En die hoepel ging bij vissen door de kieuw of kaak. Volgens deskundigen ligt daar weer verwantschap met kibbeling en 'kab'eljauw! Bertus zou zeggen: "Noe is de kroene esloaten!" Hij gaf mij laatst dat Oostveluwse woord voor cirkel. Dat schiet me nu plotseling te binnen. Kibbe kan dus te maken hebben met kieuw en zelfs met kijven. Ik denk aan mensen die als kinderen met elkaar kibbelen. Ze bewegen steeds maar de kaken en het gekwebbel is niet van de lucht. Dat is de kif, wordt in dit verband ook duidelijker.
Willy heeft weer heel wat bij me los gemaakt. Zoveel, dat ik de helft van de 'kip' niet kan opdienen. Overigens 'kakelt' die kip onsamenhangender dan ik. Hoop ik.