Hakke
In die bomen sprongen wij als kleine jongens van de hak op de tak. Snel en lenig als apen sprongen we van de ene grillig gevormde dikke tak naar de andere. Toen ik ouder werd begreep ik de uitdrukking 'van de hak op de tak springen' des te beter. Zelf ging ik in een gesprek voortdurend heel wisselvallig van het ene op het andere onderwerp over. Ik werd niet voor niets een nölerd genoemd. "Iej mot neet zo van het höltjen op het stöksken springen", zei men vaak tegen mij. Door die laatste uitdrukking leerde ik eigenlijk wat een hak of hakke was, een hoekige tak, feitelijk een hoake van holt.
Hak komt dus blijkbaar, in dit verband regelrecht van haken.
Toen we weer eens zo 'Tarzan' speelden in de bomen, draaide iemand, een van de andere jongens ons een verschrikkelijke loer! Hij zaagde de tak waar wij het meest aan slingerden half door! Hee zetten ons een hakke. Hij zette ons een hak. Henne, Henk, werd dat bijna noodlottig. Hij greep, de tak brak, en Henne stortte naar beneden, sloeg met zijn hoofd tegen de grond. Roerloos bleef hij even liggen. Toen hief hij zijn hoofd; zijn gezicht was spierwit. Wankelend en stil ging hij richting Noorderplein. Daar woonde hij. Waarschijnlijk heeft hij een behoorlijke hersenschudding gehad. Hij had wel dood kunnen vallen.
Wie mensen een hak zet, moet aan die personen een geweldige hekel hebben. Anders dut een mense dat neet. Hekel komt zeer waarschijnlijk ook van het woord 'häck'. In de Middeleeuwen zei men reeds in een uitdrukking: 'den hack werpen op enen', dat is 'het op een ander gemunt hebben'. Hak betekent in dit verband 'haat', 'wrok'.
Ik heb in gedachten, nog niet zo lang geleden, eens iemand de bijnaam gegeven van 'Hakke'. Ik ontmoette die persoon toen vaak, nu niet meer trouwens. Hij praatte met alle mensen, alsof hij een enorme hekel aan hen had. Dat was natuurlijk niet zo! Maar men moest het in alle zaken volstrekt met hem eens zijn en _ hij had zelf de merkwaardigste ideeën. Met een variatie op 'nölen is ook weer in de stad' dacht ik steeds als ik hem ergens ontmoette: 'Hakke is ook weer in de stad'. Gelukkig wist ik wel dat hij enkel het persoonlijke niet van het zakelijke wist te scheiden.
Een goede schoenmaker hadden wij. Dat bleek vooral in de oorlog. Hij zette ons zelfs op de meest versleten schoenen stukken op het bovenleer en _ stevige hakken en zolen. Die man kon hakken zetten! Die brachten de schoenen en hun dragers er weer helemaal bovenop en niet naast. Hij wist dat hak en hiel hetzelfde waren, blijkbaar. Dat het 'haakvormige' been dat wij hiel noemen goed beschermd moest zijn en dat die bescherming alleen gewaarborgd was, als er een 'goeie, rechte, stevige hakke' onder de schoen zat.
Mijn oudste zoon woont in Aduard. Hij heeft een tuin waarin hij de hakke nog hanteert, een kapmes om langs de slootrand te hoog opgeschoten wilde planten weg of liever korter te hakken. En die hak lijkt wel wat op een zicht, een heel korte zeis. Zoals men met een bijl hakt, de scherpe kant met kracht op het hout laat insnijden, zo snijdt zijn hak de halmen af. En dat doet mij dan weer denken aan Hein met de zeis, die soms Hein met de hakke is! In het laatse geval ontneemt hij ons met veel geweld het leven. En dat doet mij dan toch weer denken aan Henne van jaren geleden. Hij leeft al lang niet meer, maar hij heeft de hak overleeft toen!
Hakke. De plakhakke heb ik op de Veluwse heide eens even mogen proberen. De heide moest afgeplagd worden, zoals dat heet. Ik bleek geen plaggen te kunnen hakken.