Koe(r)kelen
Op mien webziedewww.gwkuijk.nl schrief ik al een paer jöör al mien nieje werk. Het maakt mien nieet enkeld het schrieven möör oke het publiceren een stuk makkelijker, want dat laatste kost mien en mien lèzers nauwelijks meer wat. Ik schrieve wat, zette het op internet en mien lèzers haalt het ter of. En toch blif het dan stoan. Ik hebbe noe lèzers oaver de hele wereld, van Istanboel töt Iowa, van Melbourne töt Mekka, van Amsterdam töt Ankara, van Zutphen töt Zagreb en van Diepenveen töt Dèventer.
Oaveral wöör water – aqua – aa – eau – ee – ee – ie – ij – oo – ooi – ou – eu – öö vleujt kom ik met mien woorden! Dat gef verregoande verplichtingen! Ik mot namelijk verantwoorden an honderden lèzers wat ik schrieve! Ik mot wöörheidsgetrouw wèzen, want de lèzer denkt dat hee op mien kan bouwen! Ik bin dus veurzichtig in mien woordkeuze. Veur ik een vroage beantwoordde, onderzeuk ik wat de antwoorden ‘könt’ ‘wèzen’. En döörveur is het neudig dat ik het wèzen van de dinger deurgrondde, eeh … probere te deurgronden. Een veurbeeld:
Ik bin an het koekelen op internet, nee nieet goochelen of googlen of googelen, gewoon in mien Dèventers koekelen met een lange –ooe-, koooekelen dus. Ik tikke in: Wikipedia OOIBOS. Ik loat het koekelen zien gang goan. Der wördt een lieste weeregeven van ik wete nieet hoevölle stukken oaver ‘ROOIBOS’ met ene anwiezing deronder: Zoek in plaats daarvan OOIBOS. OOIBOS is onderstreept en ik klikke dat an en wat gebeurt ter? Ik kriege noe pas de lieste wöör ik um evroagd hebbe. Dat vind ik heel gek, dat ik langes rooibos mot lopen um in een ooibos te kommen. Ik wil best annemmen dat rooibos wel in een ooibos stoan kan, möör dat een ooibos altied rooibos herbergt kan der bie mien nieet in, wil der bie mien nieet in. Ik zal het verdudelijken. Rooibos is een plante, volgens Wikipedia, vlinderblomig. Wiej kent de gedreugde blèkes en bleumkes allemoale uut de ‘rooibosthee’. Ooibos is het bos in de ‘Duurse Weerden’, zoo neumden ik ze vrogger, möör diee name hef ‘Staatsbosbeheer’ van ons ofenommen en ‘Duursche Waarden’ eschoapen. Ooibos is drassig bos döör en kan oke ‘moerasbos’ eneumd worden.
Möör oaver diee ‘rooibos’-plante en het ‘ooibos’ in Duur geet het hier nieet, het geet mien hier um dat nieje dialectwoord, juust: koekelen. Iej zollen denken dat ik het woord klakkeloos van ‘Google’ ofeleid hadde, möör dat is toch nieet zoo: Ik hebbe het der “uutekoakt”. Ik heb het samenesteld met völle meujte. Olde Dèventenären kent allemoale het ‘Koerhuus’. Dat was een huus van wööruut ekoerd wier, met de ogen de umgeving ofezocht wier. Het deel –koe-, met een lange –oe- kon ik goed gebruken, want met koekelen loer ik oke alles of. In ‘koekelen’ zit oke ‘kieken’, in het Duuts ‘gucken’. En zoo kwam ik al gauw op ‘koeken’. Veugeltjes springt bie het ‘zeuken’ van èten van de hak op de tak: ze huppELt van hier nöör döör en weerumme. Der zit een ‘herhalend’ element in het zeuken, dat deur –len- uutedrukt wordt. En döörumme is bie mien de gedachte egreujd dat de ‘Google’- maniere van mien zeuken in het Dèventers ‘koe®kelen’ most goan heten. Döörmee verriek ik nieet enkeld het dialect, ik breng oke een niej woord in veur een “Algemeen Nedersaksisch Woordenbook”, dat bie mien weten nog nooit is verschenen!
Ik bin mien dervan bewust dat ter nog steeds luu bint diee het Nedersaksisch as stervend beschouwd. Veur mien lèèft het al vierentachtig jöör en in tachtig jöör döörvan hef het veur mien echt bestoan en heb ik ter völle mee edoan. Ik wete zeker dat van de honderden bezeukers van mien webziede, die noe geleuf ik driee jöör besteet, der minsten de helfte hun strèèktaal net zoo belèèft as ikke: ze gebruukt hem en ze kunt ter nieet buten! Met ‘koekelen’ op internet kunt alle mensen hun eigen taal nog meer verrieken en verdieepen, met een lange –ie- of een –eeu- (denk an ‘leeuw’).
Ik hoape dat ik met dit stuksken oke weer wat bie-edragen heb töt diee verdieeping!
