Pispöölken
Klanknoabootsing of ‘onomatopee’ kump in talen oaver de hele wereld een boel veur. Zoo mot volgens de geleerden het sissende geluud van een plas bie het urineren eleid hebben töt het woord ‘pissssssss’. Dat zol best es kloppen können, want ‘plassen’ is in het Frans ‘pissier’, in het Engels ‘to piss’, en in het Nederlands ‘piesen’ of ‘pissen’. Een Dèventenaer mot “pissen” en hee gebruk nog het middeleeuwse woord veur plassen.
Honden zeukt vake een poale, mag oke een boom of een beumken wèèn, um tegenan te zeiken, dat wil zeggen de mennekes. Ze beurt hun achterpeutjen op en watert tegen de poale of het pöölken. Ik hebbe dat vake ezieen. Volgens mien bint de meeste honden rechts, want ik hebbe nog nooit een reu zien linker achterpeutjen zieen heffen. Ik zagge enkeld möör de fascistische groet, möör dan met de achterärm.
Het is vremd dat Draaijer in zien Dèventers woordenbeuksken ‘pisbrandjen’, ‘pisboodschap’ en ‘pispräotjes’ wel openommen hef , möör ‘pispöölken’ nieet: der is immers een prachtige oaverdrachtelijke betekenis van dat laatste woord. Het woord ‘pal’ of ‘pòl’ kump bie hem wel veur. Noe weet ik dat ‘pal’ het Oldsaksische en Oldengelse woord veur ‘poale’ is. Hele olde Dèventersen zölt zich het spelleken op de schaatsen wel herinneren, wöörbie ene van de jonges ‘pol most stoan’. De anderen schaatsten dan al slingerend um hem hen. As ‘pol’ nammen ze der natuurlijk ene diee nieet zoo best schaatsen kon en ze zölt wel vake tegen hem ‘anebokst’ hebben. Zol dat te maken hebben met de latere uutdrukking ‘veur pol of poal stoan’? In Dèventer sprèèkt ze immers anders altied van een ‘poalE’ met een –ù- an het ende. Ik wete het nieet. De jonge diee ‘pol’ most stoan, wier wel veur gek ezet. Was dat spel feitelijk gin pure pesterieje van een ‘zwakken’? Ik zol het hoaste wel denken. Ik geleuve dat, as ik nog schoolmeester wazze, ik nieet zol willen dat ze op het schoolplein dit spel, wöörbie ze slingerend um een kind in het middelpunt loopt diee ze veur poal ezet hebt, zollen spöllen!
Ik ziee een hond snuffelen an een pöölken van het hekwerk langes een tuin. En ik ziee plotseling een verband met het spel wööran ik ‘poal’ verbonden hebbe! Een kind wördt eerst veur poal ezet, ene keer, en as het zich döör nieet tegen verzet, wördt het töt pispöölken emaakt! De meikes en jonges hebt ter ene evonden, wöördeur ze hun andacht van hunzelf ‘ofleiden’ könt! En de maniere wöörop ze een mense töt pispöölken maakt en veurtdurend te kak zet, gebeurt zoo uutekiend dat hoaste gin enkele opvoeder de pesteriejen in de gaten hef! De enigsten bint vake de olders en … diee zwiegt, want ze dörft nieet te klagen bie de schole, um reden dat ze bange bint veur de reactie van de onderwiesmensen!
Der wordt meer kinder epest dan wiejluu denkt! Möör gelukkig bint ter kinder diee een eigen wapen evonden hebt: iets doon wöör alle kinder bewondering veur hebt. Ik kenne ze, zukke meikes en jonges. Ik neume gin namen, möör wel dinger wöörin ze individueel konden uutblinken: muziek maken, dansen, turnen, acrobatiek, alle individuele sporten, umgang met dieren, wiskunde, en zoo nog meer. Diee kinder kwammen noe concurrentie tegen op het gebieed van prestaties lèveren. Soms könt de jongeluu vandage de dag nöör scholen wöör hun ‘anleg’ uutebuit mag worden.
Het wördt tied dat het woord ‘pispaal’ met een bètere umschrieving in de grote woordenboken terechte kump. De betekenisumschrieving kan makkelijk uut dit Dèventerse stuksken ehaald worden. Het zol bieveurbeeld wèzen können: Pispaal - ‘Persoon die bewust het middelpunt gemaakt wordt van spot en hoon, enkel om te pesten’.
Töt mien schande mot ik bekennen da’k vrogger oke welens mee-edoan hebbe an pesten töt … ikzelluf een pispöölken wier, möör … ik blonke gelukkig oke ergens in uut! Ik hebbe het èvenwels nieet ewoagd eigens mien kop boaven het meijveld uut te stèken, allewel het mien meujlijk viel bescheiden te blieven! Toch hesen ze mien op het schild… .
